Vrije tribune quota

VRIJE TRIBUNE 12 april 2018

Een quotaloze samenleving? Niet voor meteen

Het wordt stilaan een traditie: met de lokale verkiezingen in aantocht worden vrouwenquota wederom een brandende kwestie. Onterecht worden de quota voor vrouwen ook dit jaar weer in vraag gesteld. Deze bemoeilijken namelijk de samenstelling van de kieslijsten, aldus De Morgen, aangezien ‘het veel langer zoeken is naar ambitieuze vrouwen’. In de plaats van de schuld bij de quota te leggen, vindt Vrouw & Maatschappij – CD&V politica dat het hoog tijd is dat politici eindelijk de hand in eigen boezem steken. Volgens V&M is er dan ook dringend nood aan een andere politieke cultuur, waarbinnen zowel vrouwen als mannen samen aan politiek kunnen doen.

Dat vrouwenquota onder druk staan, is niet bepaald een nieuw fenomeen. Eén van de meest gehoorde kritieken op vrouwenquota is dat ze personen toegang verlenen tot politieke posities op basis van hun geslacht in de plaats van hun verdiensten. Hierdoor zouden niet per sé de meeste bekwame politici verkozen worden. Een recent onderzoek van de London School of Economics (LSE) toont echter dat het omgekeerde waar kan zijn. Dit onderzoek focust op de Zweedse Sociaal Democraten, die in 1993 vrijwillig een genderquota oplegden aan hun eigen kieslijsten. De resultaten hiervan zijn niet in het minste noemenswaardig. Volgens de Britse onderzoekers verhoogde de quota namelijk niet enkel het aantal verkozen vrouwen, maar werd de ‘politieke klasse’, mannen en vrouwen, in zijn geheel ook meer bekwaam. Uiteindelijk kwamen de quota dus het gehele politieke systeem ten goede, aangezien vooral de minder bekwame mannen getroffen werden. Het invoeren van de quota zorgde dus niet alleen voor representatievere vertegenwoordiging, maar ook voor een algemene verhoging van de kundigheid van politici. Niet alleen vrouwen hebben dus iets te winnen bij genderquota’s.

Ook andere studies tonen aan dat vrouwenquota positieve effecten hebben. Net zoals in andere landen, steeg ook in België het aantal vrouwelijke verkozenen bij elke verkiezing na de invoering van quotawetten. Meer dan de helft van de bevolking is vrouwelijk en het ontbreken van vrouwen binnen de hoogste politieke echelons zorgt wel degelijk voor het ontbreken van een echte representatieve democratie. Zo vormt het lage aantal vrouwelijke burgemeesters, schepenen en ministers binnen ons land een waar pijnpunt, zegt het Wereld Economisch Forum. Zoals V&M al eerder voorstelde op #Sjerpendag, hoort pariteit binnen lokale besturen daarom opgenomen te worden in de grondwet.

Dat vrouwen worden bestempeld als ‘excuustruzen’, wordt bovendien vaak gezien als de schuld van quota. Deze redenering is echter symptomatisch voor wat betreft het politieke systeem en de mannelijke cultuur die ermee samenhangt. Onder de noemer ‘excuustruus’ wordt de bekwaamheid van vrouwen per definitie in vraag gesteld. Voor Vrouw & Maatschappij is de focus op quota als moeilijkheid dus misplaatst en verhult het bovendien het ware probleem: het feit dat vrouwen nog steeds niet even makkelijk als mannen het politieke veld betreden.

Quota hebben er bovendien voor gezorgd dat er ook vrouwen in de politiek gekomen zijn, die denken dat ze er alleen op eigen kracht zijn geraakt. Zij zetten geen genderthema’s op de agenda en assimileren zich liever aan het heersende systeem in de plaats van het te willen veranderen. Uit onze eigen bevragingen blijkt dat lokaal de druk van een oude, politieke machocultuur het sterkst meespeelt. Deze mannelijke dominantie vertaalt zich in verschillende domeinen: vergaderingen vinden plaats op gezinsonvriendelijke uren, haantjesgedrag typeert de politieke arena en vrouwen voelen zich maar al te vaak niet welkom. Bovendien krijgen vrouwelijke politici uit alle ideologische strekkingen af te rekenen met seksisme en stereotypen en beschikken ze vaak niet over broodnodige informele netwerken in tegenstelling tot hun mannelijke tegenhangers.  Verder toont onderzoek aan dat de mannelijke politieke elite binnen partijen vaak weerstand biedt om vrouwelijke kandidaten tijdens verkiezingen te ondersteunen.[1] Zonder quota zou de weg naar gelijke vertegenwoordig nog langer zijn.

Daarnaast zien we dat vrouwen het moeilijk hebben om toe te treden tot het politieke veld wegens tijdsgebrek. Het hoge aantal zorgtaken dat vrouwen nog steeds opnemen, speelt hierbij zeker een rol. We moeten deze cultuur doorbreken. Daarom stelt V&M een systeem van duo-mandaten voor, waarbij het politieke engagement gespreid kan worden over twee personen net zoals in Nederland.

Ten slotte zien ook wij als vrouwenbeweging het zelf graag anders. Ons ultieme streven is natuurlijk een maatschappij en politiek systeem waarbinnen quota niet nodig zijn. Ook vanuit Vrouw & Maatschappij dromen wij van een samenleving waarin zowel vrouwen als mannen even makkelijk toegang vinden tot politieke posities en vrouwen zelf het vertrouwen hebben om op lijsten te gaan staan. Maar zolang mannelijke dominantie hoogtij viert en gelijke vertegenwoordiging een onhaalbare utopie lijkt, blijven quota het beste instrument om ook vrouwen deel te laten nemen aan het politieke spel en maatschappelijke verandering in gang te zetten.

Liesbeth Maris, Nationaal voorzitter Vrouw & Maatschappij – CD&V politica

Els Van Hoof, Federaal Volksvertegenwoordiger

Sabine de Bethune, Vlaams Volksvertegenwoordigster, Senatrice